STICHTING BOOGBRUG VIANEN              home       foto’s      aanvragen       rechtspraak      kunstuitingen      media     nieuws











1.

de 12 grote bruggen van het Rijkswegenplan 1927 zijn een toonbeeld van de vooruitgang in de 20e eeuw en illustreren de transitie naar de automobiliteit


Nadat in 1926 de wegenbelasting was geregeld werd in het jaar daarop het Rijkswegenplan 1927 door de Nederlandse regering aangenomen. Hierin werd bepaald: -verbreding en verbetering van oude wegen, -aanleg van nieuwe wegen,

-de bouw van twaalf bruggen over de grote rivieren. Het integrale aspect van Rijkswegenplan 1927 was uniek in de wereld. Alle delen van het land werden door het nieuwe plan voor de auto makkelijk bereikbaar. Het belang van de transitie naar automobiliteit is voor de Nederlandse samenleving evident, met name in de groei als transport- en doorvoerland. De rol die de bruggen daarbij in ons waterrijke land speelden is daarbij onbetwistbaar.



2.

voor de ontwikkeling van de 12 bruggen werd in 1927 een speciaal Bruggenbureau ingericht


Het Bruggenbureau is in de loop van de geschiedenis uitgegroeid tot Rijkswaterstaat Grote Projecten en Onderhoud gevestigd Westraven Utrecht.



3.

de 12 bruggen zijn een illustratie van industriële ontwikkeling in Nederland


De regering bepaalde dat de 12 bruggen in Nederland geproduceerd moesten worden. Dit besluit vergrootte de nationale identiteit in een periode van economische crisis. In plaats van aanbesteding en gunning aan de laagste inschrijver werd gekozen voor een evenwichtige verdeling van het werk tussen elf grote staalverwerkende bedrijven. Hierdoor was het mogelijk dat één bedrijf aan meerdere bruggen kon werken en dat meerdere bedrijven aan één brug werkten. Zo werd de stalen overspanning bij Vianen door totaal acht bedrijven gebouwd. De nationale identiteit kwam ook tot uitdrukking bij openstellingen van de bruggen. Dit waren mijlpalen die door de nationale media vaak werden gevolgd en waar koningin Wilhelmina of andere hoogwaardigheidsbekleders bij aanwezig waren.

De realisatie van een integraal Rijkswegennet voor autoverkeer en de bouw van 12 grote bruggen leidde tot nieuwe kennis en innovatie, een vooruitstrevende staalverwerkende industrie en internationale erkenning op gebied van bruggenbouw en infrastructuur.

Bovendien zijn de 12 bruggen, inclusief de wijzigingen in de loop der jaren, tastbare herinneringen aan de grootste ruimtelijke ontwikkeling in Nederland van de 20e eeuw.



4.

elf van de 12 bruggen zijn na vernieling in WOII en het snelle herstel daarna een toonbeeld van vroege wederopbouw


De boogbrug bij Vianen behoorde tot de infrastructuur die verplaatsingen van militair materieel en manschappen mogelijk maakte. Tijdens WOII heeft de boogbrug constante bewaking gekend. Aan de Noordzijde was een versperring van 2 meter dikke betonnen muren opgericht en aan de Zuidzijde waren barakken voor de manschappen gebouwd. In 1945 werd de boogbrug vernield, daarna door Werkspoor Utrecht hersteld en in 1948 weer opgebouwd en opengesteld.



5.

de pijlers van de boogbrug bij Vianen zijn onderdeel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie


De boogbrug bevat unieke kazematten in de rivierpijlers. Het ontwerp van de kazematten is enig in zijn soort vanwege de inpassing hiervan in reeds tijdens de bouw door Rijkswaterstaat voorziene ruimten. Hierdoor zijn de kazematten onderdeel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie  (NHWL) en genomineerd Werelderfgoed.

De kazematten, de bewaking van de brug tijdens WOII en de vernieling van de middenbrug in 1945 zijn onafscheidelijk geschiedkundige zaken van nationale en regionale betekenis.



6.

de boogbrug is de eerste ‘grote’ boogbrug in de (Nederlandse) geschiedenis die voornamelijk uit plaatstaal is gebouwd en vormt daardoor een bijzonder merkteken van de jaren 30


Ir. Harmsen had over de samenhang van technologie en esthetiek een uitgesproken mening. Voor het ontwerp van de bruggen en de inpassing in het landschap had hij een architect als esthetisch adviseur aangesteld.

De innovatieve boogvorm van de brug bij Vianen is kenmerkend en bijzonder voor de bouwgeschiedenis van de Nederlandse bruggen in de jaren dertig. De keuze van een dichte holle koker als boogvorm kwam voort uit de schoonheid van het open landschap, de symmetrie van de uiterwaarden en het streven naar een rustig brugbeeld. Ir. Harmsen schrijft hierover: “het vlakke en wijdsche rivierlandschap, waarin de brug komt te liggen is zeker een der mooiste, welke in Holland wordt aangetroffen. Een vereiste voor de te bouwen brug is daarom naar mijn mening in de eerste plaats, dat zij eenvoudig van hoofdvorm, uitermate rustig en bescheiden is. Dit is in het ontwerp nagestreefd”. Ir. Willem Harmsen en het Bruggenbureau baseerden zich bij het ontwerp niet meer op de technologie van de eeuwenoude bekende vakwerkconstructie, zoals toegepast in de bogen bij Zwolle, Nijmegen en Hendrik Ido Ambacht maar kozen voor een constructie die voornamelijk uit plaatstaal bestond.


De grote plaatstalen-constructie had zowel architectonische als technische gevolgen. Om architectonische redenen liet Harmsen de bogen aan de uiteinden verjongen wat verheffend op het brugbeeld werkte en de constructie een elegante uitstraling gaf. (verjonging bovenin de boog geeft een neerwaartse werking en drukt het brugbeeld)

Door deze verjonging is de boogbrug bij Vianen een bijzonder merkteken van de jaren 30. Reeds in de oudheid werd verjonging bij zuilen toegepast om optisch een balans in het grote geheel te verkrijgen. De spoorbrug bij Culemborg (1980), die een zelfde dimensie en boogconstructie als de Viaanse brug heeft, kent geen verjonging waardoor ze veel zwaarder oogt. Doordat de bruggen relatief dicht bij elkaar liggen is de werking van de verjonging goed te zien. De mogelijkheid om twee identieke objecten fysiek in nabijheid te kunnen vergelijken en de werking van verjonging te ervaren is een verrijking van de Nederlandse cultuur en een verdieping bij educatie in architectuur.


Voorts werd het rijdek binnen de bogen gesitueerd waardoor het knooppunt van boog-trekstang-oplegging, de zogenoemde ‘geboorte van de boog’ aan de zijkant goed zichtbaar was. Dit bijzonder merkteken van de jaren 30 is een juweel van technologie en architectuur. Het patroon van klinknagels en technische vormgeving is ongeëvenaard. Het was een logische keus van ir. Harmsen om dit fraaie en betekenisvolle detail aan de zijkant in zicht te houden en de rijstroken binnen de bogen te situeren. Helaas is dit detail uit het zicht geraakt door de rijstroken die in 1967 buiten de bogen werden aangebracht. De oorspronkelijke schoonheid is echter eenvoudig te herstellen door de rijstroken weg te halen.


De schoonheid werd voorts versterkt door het rustige uiterlijk van de dwarsverbanden en de fraaie hoge portalen. Deze hoge portalen werken verheffend, dit in tegenstelling van bijvoorbeeld de portalen bij Hedel en Hendrik Ido Ambcht die laag zijn uitgevoerd en drukkend werken.


Het toepassen van holle kokers had grote technische gevolgen. Er bestond nog onvoldoende kennis en ervaring over de krachtenverdeling in grote plaatstalen constructies. Zo werd om het plooien van de platen tegen te gaan plooiverstijvingen tegen de bogen geklonken. En bovenin de bogen werden scharnierpunten aangebracht die de deining in het rijdek zou moeten verwerken. Achteraf waren deze toepassingen niet noodzakelijk. Hieruit blijkt dat de ingenieurs, wat betreft belasting van grote plaatstalen boogbruggen, onvoldoende ervaring hadden.


Voorts werd uit onzekerheid de constructie niet gelast maar geklonken. Hoewel in de jaren dertig het elektrisch lassen in opkomst was, hebben de ingenieurs er wegens onvoldoende ervaring vanaf gezien deze verbindingstechniek toe te passen.


Boogbrug Vianen is een toonbeeld van het FUNCTIONALISME.


7.

de boogbrug stond decennia in de file top 10 en heeft bijzonder herinneringswaarde


De boogbrug bestond oorspronkelijk uit twee rijstroken voor het autoverkeer maar werd in 1967 uitgebreid naar vier rijstroken voor het snelverkeer. De overbrugging van de Lek werd in 1981 ten oosten van Vianen verder uitgebreid met vier banen snelweg A27. In 2003 kreeg het snelverkeer van de A2, met de uitbreiding van de Jan Blankenbrug, de beschikking over 10 rijstroken. Thans (na 48 jaar) bestaat de overbrugging over de Lek uit totaal 14 rijstroken voor het snelverkeer. Er zijn plannen om de A27 in 2019 te verbreden naar 6 rijstroken waardoor het totale aantal op 16 rijstroken komt. De boogbrug ligt derhalve op één van de belangrijkste historische plaatsen voor autoverkeer in Nederland en heeft vanwege de gave oorspronkelijke vorm bijzondere herinneringswaarde aan de transitie naar automobiliteit.



8.

de boogbrug is een markant landmark voor regio, snelweg en het eeuwenoude gebied ‘de Viaanse oversteek’


De boogbrug geeft de Viaanse oversteek bijzondere identiteit en stimuleert recreatiemogelijkheden. Het gebied is al 800 jaar een natuurlijk park waarin rivier, uiterwaarden, dam (bij Klaphek), dijken, bruggen, pontveer, kanaal/rivier-kruispunt, sluizen en snelweg geconcentreerd liggen. De boogbrug vormt in deze infrastructurele omgeving een bijzonder cultuurhistorisch en beeldbepalend object. Een uitzichttoren bij de boogbrug biedt speciale toevoegingen en perspectieven.



9.

de boogbrug kan worden herbestemd als overbrugging voor de sneltram


Sinds 2000 zijn meerdere haalbaarheidsonderzoeken gedaan naar het doortrekken van de sneltram over de boogbrug van Nieuwegein-Zuid naar Vianen. Momenteel wordt gesproken over een tramverbinding naar Vianen langs de A27. Hieruit blijkt de behoefte aan goed openbaar vervoer naar Vianen. Uit eerdere onderzoeken blijkt dat het traject over de boogbrug geschikt is, maar dat de baten (toen) nog niet opwogen tegen de kosten. Het ligt voor de hand dat in een nieuw onderzoek het traject over de boogbrug weer beoordeeld moet worden.



10.

de boogbrug is op 21 juni 2015 als ‘Vredesbrug Vianen’ in de beeldenroute Straße des Friedens opgenomen


Hierdoor heeft de brug artistieke verbindingen gekregen met 500 kunstwerken op de beeldenroute Moskou/Normandië.

Voorts heeft het mondiale verbindingen gekregen met vredesbruggen in Tbilisi (Georgië), Willebroek (België), Londonderry (Noord Ierland), Ulaanbaatar (Mongolië), Buffalo (USA), Calgary (Canada), Suezkanaal (Egypte). De toewijzing ‘vredesbrug’ is een aanwinst voor de wereld, Europa, Nederland, provincie Utrecht en de steden Vianen, Nieuwegein en IJsselstein.

De organisatie Verein Straße des Friedens beschouwt de boogbrug als metafoor bij uitstek voor ‘vredesverbindingen’. Zij stelt: “Dat de brug in WOII vernield werd, geeft haar als vredesbrug bijzondere betekenis. Het feit dat de brug (eigenlijk) een monument is en als bouwwerk een stukje Nederlandse geschiedenis weerspiegelt, verleent voor het Nederlandse gedeelte van de beeldenroute duidelijk meerwaarde. Overigens bieden de kazematten een uniek decor voor informatieve tentoonstellingen en andere (tijdelijke) acties die in het kader van de Europese eenwording en vrede geïnitieerd kunnen worden, mede door de organisatie Skulpturenstraße des Friedens.”



11.

de boogbrug kan worden herbestemd als ‘gedenkbrug’


In de holle bogen is ruimte voor een columbarium en andersoortige gedenkmonumenten, waardoor de brug exploitabel wordt en waarmee met vrijkomende middelen onderhoud bekostigd kan worden. Deze herbestemming is duurzaam en goed toepasbaar. Een gedenkbrug is met minimale middelen te realiseren. Voorts is een gedenkbrug een verrijking en innovatie in de begraafcultuur.



12.

de boogbrug kan worden hergebruikt voor langzaamverkeer


Volgens CUMULA en ‘de Kracht van Utrecht’ is de situatie op de nieuwe bruggen voor het langzaamverkeer gevaarlijk, ongezond en ongewenst ... “de nieuwe bruggen zijn niet ontworpen voor langzaamverkeer”. De rijstroken voor het langzaamverkeer zijn te smal vooral in spitstijden waneer brommers, fietsers en wandelaars elkaar met verschillende snelheden passeren of inhalen en waar tijdens onvoorspelbare windsnelheden, hoog boven de rivier, tussen barrier en brugleuning, weinig uitwijkmogelijkheden bestaan. Ook de rijstrook voor landbouwverkeer is te smal en tevens gevaarlijk omdat hier het verbod op fietsverkeer moeilijk gehandhaafd kan worden. Bij het passeren van de fietsers en landbouwvoertuigen ontstaan gevaarlijke situaties. De boogbrug biedt daarentegen ruimte, rust en schoonheid en is een veilige en duurzame overbrugging voor het langzaamverkeer.



13.

de boogbrug en de Jan Blankenbrug vormen een bijzonder bruggenensemble


De Jan Blankenbrug is ontworpen in samenhang met de boogbrug. Men ging er aanvankelijk van uit dat de boogbrug voor snel- en langzaamverkeer in bedrijf zou blijven. Met name het bogenspel maakt het ensemble uniek. Bij de boogbrug liggen de gebogen lijnen boven het wegdek en bij de Jan Blankenbrug liggen deze aan de onderkant.

Ook het bijzondere schorenspel van de Jan Blankenbrug komt voort uit de behoefte om het zicht vanaf de boogbrug op de betonnen onderkant te verfraaien.





૯stichting_boogbrug_vianen.html
૯fotos.html

vorige                  volgende

WAARDENSTELLINGEN   met toespitsingen op de boogbrug bij Vianen